195+ Từ vựng tiếng Anh chuyên ngành công nghệ sinh học

4Life English Center (e4Life.vn) xin gửi đến bạn đọc trọn bộ từ vựng tiếng Anh chuyên ngành công nghệ sinh học. Hãy cùng tìm hiểu nhé!

1. Từ vựng tiếng Anh chuyên ngành công nghệ sinh học

Biotype: loại hình sinh học, thường được đề cập trong biến dị của côn trùng. Biotype có thể ở dạng đồng hợp, hoặc dị hợp.
Bioinformatics: ngành tin sinh học, ứng dụng thành tựu của tin học hiện đại vào giải thích hiện tượng sinh học, điều khiển các chương trình nghiên cứu công nghệ sinh học, quản lý số liệu di truyền, thiết lập mô hình dự đoán kết quả…
Additive: tính cộng, biểu thị hoạt động các alen đồng hợp tử
Adaptation: tiến trình thích nghi của các cá thể trong quần thể, hoặc loài sinh vật
Allele: một cặp hoặc một series của yếu tố hình thành gen. Định vị trên cùng một locus trên nhiễm sắc thể tương đồng
Additive x additive: tương tác tính cộng x tính cộng. Biểu thị hoạt động tương tác không alen giữa những cặp alen đồng hợp tử
Apomixis: hiện tượng sinh sản trong đó cơ quan phát dục hoặc cơ quan có cấu trúc tương tự đảm nhận chức năng sinh sản một phần. Tạo ra hạt có nguồn gốc vô tính. Thí dụ như hạt cho hai mầm: mầm hữu tính và mầm vô tính
Anova: viết tắt từ chữ analysis of variance, phân tích phương sai của tính trạng
Asymmetrical: không đối xứng
Apomictic: thuộc về hiện tượng apomixis
Autogamy: tự phối
Balance: sự cân bằng là điều kiện mà trong đó các thành phần di truyền được điều chỉnh theo một tỉ lệ nhất định đảm bảo cho sự phát triển hài hòa
Backcross: hồi giao, trong tổ hợp lai, có bố mẹ sẽ có giống cho (donor) và giống còn lại là giống tái tục (recurrent), con lai F1 được lai lui với giống tái tục nhiều lần được gọi là hồi giao
Basic number: số liệu căn bản thường để chỉ số liệu nhiễm thể trong tổ tiên lưỡng bội của một dạng đa bội (polyploids), được ký hiệu bằng chữ x.
Balanced polymorphism: hiện tượng đa hình cân bằng
Biometry: một ngành học có nhiệm vụ nghiên cứu và giải thích số liệu thống kê trong sinh học
Breeder seed: hạt giống tác giả
Bulk segregants: con lai đang phân ly theo phương pháp trồng dồn
Breeding: chọn giống là một nghệ thuật và là một khoa học làm thay đổi cây trồng hay vật nuôi về mặt di truyền.
Bulk: trồng dồn, con lai được thu thập mẫu hạt và trồng dồn lại để gia tăng tần suất đồng hợp tử lặn, trong trường hợp tính trạng chọn lọc do gen lặn điều khiển
Certified seed: hạt giống xác nhận được sử dụng trong qúa trình thương mại hạt giống, không phải là hạt giống cơ bản
Character: tính trạng di truyền
Centromere: tâm động của nhiễm sắc thể
Clone: dòng vô tính là một nhóm sinh vật được duy trì bằng phương pháp phân bào đẳng nhiễm từ một dòng tổ tiên (dòng gốc)
Chromosome: nhiễm sắc thể là vật chất di truyền có trong nhân tế bào
Combining ability: khả năng phối hợp, được chia ra khả năng phối hợp chung biểu thị
Cluster di truyền: nhóm di truyền được phân ra nhờ phép tính mức độ khác biệt của các tính trạng (qui mô hình thái học), hoặc của DNA (qui mô phân tử)
Complete dominance: tính trội hoàn toàn
Complementary gene: gen hoạt động bổ sung
Covariance: hợp sai là trung bình của tổng các tích của độ lệch giữa hai biến số từ các giá trị trung bình của cá thể
Coupling: những alen lặn liên kết với nhau xuất hiện trên một nhiễm thể tương đồng và những thể alternative trội của nó xuất hiện trên nhiễm thể khác (còn được gọi là liên kết alen thuộc dạng cis, ngược lại với dạng trans, dạng repulsion)
Crossing over: hiện tượng quấn chéo của nhiễm sắc thể
Cytoplasmic inheritance: di truyền do tế bào chất, ảnh hưởng của mẹ. Trong tế bào chất, có những cơ quan mang vật chất di truyền như cytoplast, ty thể bộ, ribosome…
Deviation: độ lệch, giá trị lệch so với trung bình mẫu
Deficiency: sự thiếu đoạn hay mất đoạn của nhiễm sắc thể
Degree of freedom: độ tự do viết tắt là df trong phân tích ANOVA, hay phân tích thông qua các phép thử khác trong thống kê sinh học
Disequilibrium: tính chất không cân đối của một quần thể
Diallel cross: lai diallel tất cả các cặp theo tuần tự bố mẹ là nghiệm thức của chương trình lai
Discriminant function: phương trình biệt thức giúp cho phân biệt giữa các tính trạng mục tiêu và phân biệt giữa các cá thể trong quần thể, hoặc giữa hai quần thể
Dominance đẳng hướng: hoạt động alen dị hợp theo cùng một hướng
Disruptive selection: chọn lọc đột phá
Dominance: tính trội. biểu thị hoạt động alen dị hợp trong di truyền số lượng
Dominance x dominance: hoạt động tương tác không alen giữa tính trội x tính trội
Dominance hypothesis: lý thyuết về tính trội trong giải thích hiện tượng ưu thế lai – Dominance of linked genes: tính trội của những gen liên kết với nhau
Dominance x additive: hoạt động tương tác không alen giữa tính trội x tính cộng
Duplicate epistasis: hiện tượng epistasis có tính chất lặp đoạn
Dominant epistasis: hiện tượng epistasis có tính trội
Double cross: lai kép
Duplication: hiện tượng lặp đoạn, trong trường hợp hai gen, tỉ lệ phân ly ở F2 là 15:1
Donor parent: bố mẹ cho nguồn gen mục tiêu trong chương trình cải tiến giống
Emasculation: động tác khử đực
Epistasis: tính trội của một gen so với một gen khác không allelic với nhau. Gen bị át khuất được gọi là “hypostatic”. Thuật ngữ epistasis được dùng để mô tả tất cả hiện tượng tương tác không alen
EMS: error mean of square, trung bình bình phương sai số trong ANOVA, tương đương với phương sai mẫu
Epistasis kiểu [j + l]: tương tác không alen kiểu [tính cộng x tính trội] + [ tính trội x tính trội]
Epistasis kiểu [i]: tương tác không alen kiểu tính cộng x tính cộng
Environment: môi trường, điều kiện ngoại cảnh ảnh hưởng đến sự thế hiện của gen điều khiển tính trạng số lượng – Error: sai số trong phân tích thống kê (pooled error: sai số góp)
Equilibrium: hiện tượng cân bằng trong quần thể
F1: thế hệ con lai đầu tiên
F2: thế hệ con lai thứ hai do tự thụ, thế hệ có thông tin di truyền lớn nhất nhờ hiện tượng phân ly
Foundation seed: hạt giống nguyên chủng
Family: họ là một nhóm cá thể quan hệ trực tiếp với một dòng tổ tiên (dòng gốc)
Fitness profile: phổ giá trị thích nghi
Fitness: giá trị thích nghi liên quan đến sự đóng góp di truyền của một kiểu gen đối với thế hệ kế tiếp, tương ứng với những kiểu gen khác trong cùng một quần thể
Full diallel: bộ con lai diallel đầy đủ (kể cả lai thuận nghịch)
Gene frequency: tần suất gen là tỉ lệ mà trong đó những alen của một gen xuất hiện trong quần thể
Gamete: giao tử là tế bào gốc, kết qủa của gián phân giảm nhiễm, có chức năng trong giao phối (bao gồm giao tử đực và giao tử cái)
Gene: là đơn vị di truyền
Genome: bộ gen, bộ nhiễm sắc thể tương ứng với một bội thể của một loài
Gene interaction: tương tác gen là hiện tượng cải tiến của hoạt động gen bởi một gen khác không alen, hoặc bởi nhiều gen khác
Germplasm: qũy gen
General combining ability: khả năng phối hợp chung
Gene flow: dòng chảy của gen từ cây transgenic sang cây trồng hoang dại có quan hệ gần gủi
Gene frequency: tần suất gen
Genetic equilibrium: điều kiện trong đó những thế hệ kế tiếp nhau của một quần thể có cùng một kiểu gen, với cùng một tỉ lệ trên cơ sở những gen mục tiêu nào đó, hoặc những phối hợp của các gen này.
Genetic advance: hiệu qủa chọn lọc đối với một tính trạng hay nhiều tính trạng
Genetic constitution: nền tảng di truyền
Genotype x environment interaction: tương tác giữa kiểu gen và môi trường
Genetic gain: xem genetic advance
Genotype: kiểu gen, là toàn bộ kiến trúc di truyền của một sinh vật
Genotypic Coefficient of Variation (GCV): hệ số biến thiên kiểu gen tính bằng phần trăm, là thương số giữa giá trị trung bình với căn bậc hai phương sai kiểu gen
Haploid: thể đơn bội, tế bào hoặc sinh vật có số nhiễm sắc thể là 1n
Heterobeltiosis: ưu thế lai tuyệt đối, giá trị con lai so với giá trị bố mẹ cao nhất
Heritability: hệ số di truyền là tần suất của biến thiên quan sát được do di truyền, cái còn lại do môi trường, nói đúng hơn biến thiên do ảnh hưởng có tính chất cộng của gen
Heterosis: ưu thế lai, giá trị con lai so với giá trị trung bình bố mẹ
Homeostasis: hiện tượng gen phát triển đồng dạng, thông qua đột biến, chức năng điều khiển bị chuyển đổi
Heterozygous: dị hợp tử, có những alen không giống nhau ở một hoặc nhiều loci
Hybrid: sản phẩm của một cặp lai giữa những bố mẹ khác nhau về di truyền
Homozygous: đồng hợp tử, có những alen giống nhau ở một hoặc nhiều loci trên nhiễm sắc thể tương đồng
Inbred line: dòng cận giao, đồng huyết
Inbreeding: tạo dòng cận giao, dòng đồng hợp tử
Interallelic interaction: tương tác giữa các alen
Intermediate heterozygote: dị hợp tử trung gian
Isogenic line: dòng đẳng gen
Lethal: gen gây chết
Linkage: liên kết gen là hiện tượng phối hợp của những tính trạng trong di truyền do sự định vị của gen trên cùng một nhiễm sắc thể
Linear: tuyến tính, tương quan tuyến tính, có dạng đường thẳng
Linked digenic interaction: tương tác có tính chất liên kết hai gen
Linkage map: bản đồ liên kết gen với marker trên cơ sở giá trị tái tổ hợp
Location: vị trí, địa điểm nơi sinh vật thể hiện tính trạng di truyền
Linked epistatic genes: những gen tương tác không alen, liên kết chặt chẽ với nhau
Lưỡng bội: tế bào hay sinh vật có số nhiễm sắc thể là 2n
Locus: nơi gen định vị trên nhiễm sắc thể
Mean: giá trị trung bình
Mass selection: chọn quần thể, loại bỏ những cá thể không đúng dạng hình mục tiêu, giữ lại quần thể trên đồng ruộng
Meitosis: gián phân giảm nhiễm
Meiosis: gián phân giảm nhiễm
Mutation: đột biến gen
Modifying gene: những gen ảnh hưởng đến sự thể hiện của một gen không alen với nó hoặc những gen không alen với nó
Multiple allele: đa alen, một gen có nhiều hơn hai alen
Neutral character: tính trạng trung tính
Non-allelic interaction: tương tác không alen
Non-selective inbreeding: cận giao không có tính chất chọn lọc

Nullisome: Cây 2n thiếu một căp nhiễm thể, ký hiệu là 2n-2
Overdominance: tính chất siêu trội, khi hoạt động gen không cộng tính có ưu thế hơn hoạt động gen cộng tính
Overdominance hypothesis: giả thuyết siêu trội trong giải thích ưu thế lai
Outcross: hiện tượng tạp giao trong tự nhiên
Panmictic: có tính chất giao phối ngẫu nhiên
Panmixia: quần thể giao phối ngẫu nhiên
Partial dominance: tính trội từng phần, không hoàn toàn
Path analysis: phân tích theo đường dẫn
Pedigree: gia phả, phả hệ, phương pháp chọn giống theo gia phả
Phenotypic Coefficient of Variation: (PCV)hệ số biến thiên kiểu hình tính bằng phần trăm, là thương số giữa giá trị trung bình với căn bậc hai phương sai kiểu hình
Phenotype: kiểu hình, sự xuất hiện của một cá thể phản ánh tương tác giữa kiểu gen bên trong và môi trường
Pleiotropic: có tính chất đa tính trạng
Pleiotropic effects: ảnh hưởng đa tính trạng (xem đa tính trạng)
Pleiotropy: xem đa tính trạng
Polygenes: đa gen
Polymorphism: xem đa hình
Pooled error: xem sai số góp
Population genetics: di truyền quần thể, một ngành học di truyền sử dụng lý thuyết toán học để nghiên cứu và giải thích các hiện tượng di truyền trong quần thể sinh vật
Probability: xác suất
Pure line selection: chọn dòng thuần, chọn từng cá thể trong quần thể, trồng so sánh các dòng, chọn lọc dòng tối ưu.
QTL: quantitative trait loci, những loci của tính trạng di truyền số lượng
Quantitative character: tính trạng số lượng là tính trạng do nhiều gen điều khiển, chịu ảnh hưởng yếu tố môi trường rất mạnh
Quantitative genetics: di truyền số lượng, một ngành học di truyền có tính chất ứng dụng từ nguyên tắc lý thuyết của di truyền quần thể, nhằm nghiên cứu và xác định chiến lược lai tạo, chọn lọc giống cây trồng, vật nuôi, nó có thể được xem là tiền thân của ngành chọn giống
Random drift: chuyển dịch ngẫu nhiên
Random model: mô hình ngẫu nhiên
Random mating: giao phối ngẫu nhiên
Recessive epistasis : hiện tượng epistasis có tính lặn
Random selection: chọn lọc ngẫu nhiên
Recombination: hiện tượng tái tổ hợp
Reciprocal cross: lai đảo, lai thuận nghịch
Regulatory genes: những gen có chức năng điều tiết
Registered seed: hạt giống đăng ký, là một trong những cấp hạt giống được phân loại
Repulsion linkage: liên kết thúc đẩy trong trường hợp trans
Relative fitness: giá trị thích nghi tương đối
RGA: (rapid generation advance) kỹ thuật làm rút ngắn thời gian của một chu kỳ sống bằng cách lợi dụng phản ứng nhạy cảm của loài với độ dài ngày.
SAHN: phương pháp phân nhóm di truyền trên cây gia hệ
SD: xem sai số chuẩn (standard deviation)
SCA: specific combining ability, khả năng phối hợp riêng – Scaling test: phép thử nhằm tìm hiểu tính chất của epistasis
Seed pathology: bệnh lý hạt giống
Seed health: sức khỏe hạt giống
Seed technology: công nghệ hạt giống
Seed physiology: sinh lý hạt giống
Selection index: chỉ số chọn lọc
Selection criteria: tiêu chuẩn chọn lọc là kết qủa khi nhân ma trận số liệu gốc với vectơ là giá trị của chỉ số chọn lọc
Selection pressure: áp lực chọn lọc, xem sức ép chọn lọc
Selection intensity: cường độ chọn lọc
Self-incompatibility: khả năng không tự tiếp hợp do hiện tượng ngăn cản thụ tinh về sinh lý học của sinh vật
Self-fertilization: tính chất tự thụ tinh là hiện tượng tiếp hợp giao tử đực và cái trong cùng một cá thể
Sib mating: lai giữa những sibs với nhau
Sibs: con lai của cùng một bố mẹ dẫn xuất từ giao tử khác nhau, trong đó half sibs là con lai của một bố(mẹ)
Similarity: giá trị tương đồng là cơ sở để phân nhóm di truyền các kiểu hình
Significance test: trắc nghiệm mức độ có ý nghĩa về mặt thống kê, ở hai mức độ phổ biến là 0,05 và 0,01
Species: loài sinh vật, đơn vị được xếp hạng dưới genus và trên variety
Single cross: lai đơn, lai giữa hai kiểu gen, thông thường là hai dòng cận giao trong chọn giống cây trồng
SSD: (single seed descend) phương pháp trồng dồn các thế hệ phân ly bằng cách thu một hai hạt đối với một cá thể.
Specific combining ability: xem SCA
Standard error: xem sai số chuẩn
Standard deviation: xem SD, độ lệch chuẩn dùng để đo lường mức độ biến thiên, biểu thị độ lệch so với trung bình mẫu trong phân bố chuẩn
Statistics: ngành thống kế học phục vụ cho việc giải thích các hiện tượng trong sinh học, nhất là lĩnh vực di truyền số lượng, trên cơ sở lấy mẫu để ước đoán qui mô toàn diện của quần thể. Hiện nay, người ta còn phát triển thành thuật ngữ “biometry” và “bioinformatics” trên cơ sở phát triển của ngành tin học hiện đại.
Standard heterosis: ưu thế lai chuẩn, giá trị ưu thế lai so với một giống làm chuẩn, thông thường là giống đang phổ biến trong sản xuất
Sterility: tính bất dục, tính bất thụ
Synapsis: sự tiếp hợp (conjugation) ở giai đoạn pachytene và zygotene của cặp nhiễm thể tương đồng, kết qủa nó sẽ tạo ra một cấu trúc được gọi là “bivalent”
Tester : dòng làm vật liệu lai thử nghiệm
Tetraploid: thể tứ bộ
Translocation: hiện tượng chuyển vị, thay đổi vị trí trên nhiễm sắc thể
Transgressive segregation: hiện tượng phân ly vượt trội, con lai đang phân ly có giá trị của tính trạng mục tiêu vượt cao hơn bố hoặc mẹ
Triallel: lai ba luân phiên từng cặp với một giống
Treatment: nghiệm thức trong thí nghiệm
Triple test cross: lai ba thử nghiệm để giải thích tương tác không alen, các loại hình của epistasis
Trigenic interaction: tương tác trigenic
Trisomic: người ta có thể tạo ra những dòng triplo có dạng 2n+1, để đánh dấu từng nhiễm sắc thể so với bộ nhiễm sắc thể bình thường. Nếu có một gen mục tiêu hiện diện trên cá thể là triplo số a, b, hoặc c nào đó, người ta sẽ biết được gen ấy định vị trên nhiễm thể a, b hoặc c
Variance: phương sai là bình phương của độ lệch chuẩn của quần thể
Triploid: thể tam bội
Variety: giống là bậc được xếp loại dưới species, đó là một nhóm cá thể thuộc loài, biểu thị sự khác biệt với giống khác, biểu thị sự đồng nhất trong nhóm, biểu thị sự ổn định về các tính trạng chung của những cá thể này
Variation: biến dị di truyền, sự xuất hiện khác nhau của cá thể do sự khác biệt về thành phần di truyền của nó, hay sự khác biệt do môi trường mà nó đang phát triển.
Virulence: độc tính là khả năng của pathogen phát triển bệnh trên sinh vật chủ
Vectơ đơn vị: vectơ chứa giá trị 1 theo hàng, hoặc theo cột
X: số căn bản của nhiễm sắc thể trong một series đa bội
Xác suất tái tổ hợp: khả năng tái tổ hợp có thể xảy ra
Xenia: ảnh hưởng của hạt phấn trên phôi mầm và phôi nhũ
Zygote: hợp tử, tế bào được hình thành bởi sự dung hợp giữa hai giao tử và phát triển lên thành tế bào gốc
Zygotene: là một giai đoạn của prophase trong gián phân giảm nhiễm, khi các nhiễm thể hình sợi chỉ bắt cặp nhau

Trên đây là bộ từ vựng tiếng Anh chuyên ngành công nghệ sinh học được sắp xếp theo thứ tự từ A-Z. 4Life English Center (e4Life.vn) hy vọng thông qua bài viết này, bạn đã có thể biết được nhiều hơn các từ vựng chuyên ngành sinh học để hỗ trợ có ích cho học tập và làm việc. Cảm ơn bạn đã quan tâm!

Tham khảo thêm:

Đánh giá bài viết

[Total: 19 Average: 5]